Gastvrij

Natuurlijk zit ik met #MeToo in mijn maag. Ik leef in een tijd waarin bepaalde mannen door toedoen van vrouwen op de sociale brandstapel belanden. Die mannen worden daar opgehesen zonder eerlijk proces, en enkelen waarschijnlijk zonder veel misdaan te hebben. Dat is een hoogst ongemakkelijk gegeven, en ik kan dan ook niet genieten van wat ik zie. Toch sta ik achter #MeToo, toch heb ik sterk het gevoel: ‘en nu doorpakken’. Het leed van die vallende mannen is kennelijk een prijs die ik bereid ben te betalen voor het hogere doel: de ervaringen van vrouwen rond seksuele intimidatie nu eindelijk eens echt laten doorklinken.

Ai. Leed accepteren omwille van een hoger politiek doel: het is een gevaarlijke manoeuvre. Proberend om mijn eigen reactie te begrijpen, stuit ik op een uitspraak van de Britse psychoanalyticus Adam Phillips over conflict (gedaan in een tijd ver voor #MeToo). Phillips contrasteert de ‘openheid’ van conflict met de ‘afgrendeling’ van intimidatie. Om conflict te kunnen waarderen, zegt hij, heb je een notie van gelijkwaardigheid nodig. Want “conflict dat niet tussen gelijken is, zal heel snel stoppen conflict te zijn”. Dan gaat het deksel namelijk weer op de doofpot, via die beproefde weg van de intimidatie. Nou, dan maar liever een openlijk conflict – met al het leed van dien. Conflict belooft tenminste zicht op een nieuwe weg.

En daar snak ik naar, want ik ben intiem met mannen. Ik ben met ze opgegroeid, en als heteroseksuele vrouw val ik ook op ze. Eros en liefde compliceren de zaak enorm. Dat heeft het feminisme voor mij altijd tot zo’n ingewikkelde en ook uitzonderlijke emancipatiebeweging gemaakt. Analyses over macht en onderdrukking zijn noodzakelijk, maar waar je als zwarte of arbeider of gekoloniseerde je onderdrukker emotioneel de rug kunt toekeren, worstelt mijn feminisme met liefde. Met de ultieme verstrengeling die je hebt – en wilt hebben! – met vertegenwoordigers van de groep waarmee je ook in conflict bent.

De laatste tijd peins ik over het begrip ‘gastvrijheid’, zoals mijn leraar filosofie Jan Bransen dat naar voren schuift in zijn boek Laat je niets wijsmaken. Met gastvrijheid bedoelt Bransen dat je jezelf openstelt voor een andere kijk op de zaak dan de jouwe. ‘Het mooie aan het delen van onbegrip’, stelt hij, ‘is het besef dat mijn wereld niet de jouwe is, maar dat we samen onze wereld zijn.’ Conflict laat zien dat er onbegrip is. Dat onbegrip delen, is wellicht de weg – vanuit het besef dat we samen onze wereld zijn.

Gastvrijheid is geen poezelig begrip; het kan juist helpen om scherp te kijken. Zo kun je bijvoorbeeld snappen wat Ian Buruma is overkomen, de inmiddels teruggetreden hoofdredacteur van The New York Review of Books. Buruma drukte in zijn kolommen een (ellenlang) essay af van de Canadese radio-dj Jian Ghomeshi, die uit de doeken mocht doen hoe zijn carrière geknakt werd nadat meer dan twintig vrouwen hem hadden beticht van seksuele intimidatie. ‘Wat gebeurt er met je op het schavot van de social media?’ was de vraag die Buruma interesseerde in het relaas van Ghomeshi.

Goede vraag. Verkeerde timing. Buruma was gastvrij voor Ghomeshi, nu, op deze manier, en toont daarmee dat hij iets niet tot zich laat doordringen. Zoals een vrouw het verwoordde in een ingezonden brief aan de NYR: ‘Je herinnerde mij eraan dat het verhaal van een machtige man die een verschoppeling is geworden omdat hij vrouwen pijn deed, belangrijker is dan het verhaal van een vrouw die te horen krijgt hoe waardevol ze is terwijl haar keel wordt dichtgeknepen.’

Mannen: jullie hoeven je niet aangevallen te voelen. Mijn feminisme zegt niet dat alle mannen ‘eigenlijk’ verkrachters zijn. Maar mijn feminisme beweert wel dat werkelijk iedere vrouw die jij kent – en vast ook heel veel jongens – de dreiging hebben gevoeld die uitgaat van een duistere, sterke man. Vraag het hen, en stel je gastvrij op voor wat dat betekent. Schiet niet in de verdediging door te zeggen dat mannen op hun hoede zijn voor klappen die ze op straat kunnen oplopen. Dat zal ook wel. Maar niemand doet alsof die klappen erotisch bedoeld zijn. Niemand zegt er schatje bij.

Het enige dat mijn feminisme vraagt is: wees werkelijk intiem met mij. Luister. Nu.